به نقل از «جام جم آنلاین»

جان دوباره در کالبد دریاچه ارومیه

تاریخ انتشار: ۱۶ فروردین ۱۴۰۳ | کد خبر: ۴۰۰۶۲۴۴۷

  البته از چند ماه قبل کارشناسان اعلام کرده بودند خشک‌شدن دریاچه ارومیه به این معنا که دیگر دریاچه‌ای نداریم و برای همیشه با یک پهنه نمکزار مواجه خواهیم شد، درست نیست. با این تفاسیر، با این‌که امروز دریاچه حدود یک میلیارد و ۷۷۰میلیون متر مکعب آب دارد و مسئولان از وضعیت خوب آن خبر می‌دهند، نباید فراموش کنیم روزی دریاچه ارومیه ۳۰میلیارد مترمکعب آب داشت و برای رسیدن به تراز اکولوژیک حداقل به ۱۵میلیارد مترمکعب آب پایدار نیاز دارد، پس برای رسیدن به نقطه مطمئن هنوز راه درازی در پیش است.

بیشتر بخوانید: اخباری که در وبسایت منتشر نمی‌شوند!

 
با توجه به بارش‌های چشمگیری که از زمستان سال گذشته آغاز شد و وضعیت مناسب سد مخزنی چراغ ویس که در بالادست سد شهید کاظمی بوکان قرار گرفته، می‌شد روزهای خوشی را برای دریاچه ارومیه متصور شد. برابر مصوبه کارگروه ملی نجات دریاچه ارومیه و برنامه‌ریزی‌های انجام شده و هماهنگی وزارت نیرو و با در نظر داشتن حجم مخزن ۸۴ میلیون مترمکعبی سد چراغ ویس، عملیات رهاسازی به میزان ۳۰ میلیون مترمکعب از روز ۲۳ اسفند توسط شرکت آب منطقه‌ای کردستان شروع شد. این آب از طریق سد شهید کاظمی بوکان به سمت دریاچه ارومیه انتقال یافته و حالا در کنار باران‌های بهاره وضعیت دریاچه را بهبود بخشیده است. 
     
روزهای خوش دریاچه
نزولات آسمانی و آب‌هایی که از سدهای بالا دستی به سمت دریاچه ارومیه رسیده، حال دل این اکوسیستم را بهتر کرده‌اند و با اتمام فاز۲ طرح انتقال آب کانی سیب، سالانه ۶۰۰ میلیون مترمکعب آب به دریاچه رهاسازی می‌شود که این طرح نیز تا سه ماه آینده به پایان می‌رسد. مدیر مطالعات پایه منابع آب شرکت آب منطقه‌ای آذربایجان غربی در مورد حال و هوای دریاچه ارومیه بعد از بارش‌های بهاره که مرهمی بر دل خشک بیشتر مناطق ایران بوده به جام‌جم می‌گوید: با توجه به بارش‌های بهاری و آزاد‌سازی آب از سد‌ها تراز دریاچه ارومیه به ۱۲۷۰متر و ۳۳سانتی متر رسیده که شش سانتی متر بالاتر از زمان مشابه سال گذشته و ۵۱ سانتی متر بالاتر از ابتدای مهر ۱۴۰۲ است. مهرنگ دوستی رضایی با بیان این که در تراز فعلی حجم دریاچه ارومیه به یک میلیارد و ۷۷۰ میلیون متر مکعب رسیده، ادامه می‌دهد: حجم دریاچه نسبت به ابتدای سال آبی سال گذشته یک میلیارد و ۱۱۵۰ میلیون متر مکعب افزایش داشته و نسبت به مدت مشابه سال گذشته نیز ۱۷۰ میلیون متر مکعب بیشتر شده است. وی ادامه می‌دهد: ۲۵۰میلیون متر مکعب آب از آذر سال گذشته تاکنون از سدهای آذربایجان غربی وارد دریاچه ارومیه شده که براساس مصوبه کارگروه ملی نجات دریاچه ارومیه، رهاسازی آب از پشت سدهای حوزه آبریز دریاچه ارومیه به سمت این دریاچه سالانه یک میلیارد و ۱۰۰میلیون متر مکعب خواهد بود. مدیر مطالعات پایه منابع آب شرکت آب منطقه‌ای آذربایجان غربی خاطرنشان می‌کند: هم اکنون وسعت دریاچه ارومیه  ۱۳۰۰ کیلومتر مربع است که ۱۷۰کیلومتر مربع نسبت به مدت مشابه سال گذشته افزایش داشته و ۶۸۶ کیلومترمربع نیز نسبت به ابتدای سال آبی ۱۴۰۲ بیشتر شده است. 
     
سدها به کمک آسمان می‌آیند
در همان روزهای اول سال جاری بود که دبیر کارگروه ملی نجات دریاچه ارومیه از بهبود وضعیت دریاچه ارومیه خبر داد و گفت: حجم آب دریاچه به بیش از ۷.۱میلیارد مترمکعب رسیده است. محمدصادق معتمدیان در مورد آخرین وضعیت دریاچه ارومیه توضیح داد: در حال حاضر وضعیت دریاچه ارومیه رو به بهبود بوده و حجم آب با افزایش ۱۶۰میلیون مترمکعبی نسبت به زمان مشابه سال گذشته روبه‌رو شده است. وی با تاکید بر این‌که حجم آب از ۱.۱میلیارد مترمکعب نسبت به ابتدای سال آبی به یک میلیارد و۷۱۰میلیون مترمکعب رسیده، افزود: خبر خوب این است که وسعت دریاچه ارومیه به ۱۲۰۰ کیلومتر مربع رسیده که ۹۰ کیلومترمربع بیشتر از زمان مشابه سال گذشته و۵۸۶ کیلومتر مربع بیشتر از ابتدای سال آبی جاری است. استاندار آذربایجان غربی با اشاره به آغاز رهاسازی آب به سمت دریاچه ارومیه از طریق سدهای سه استان اقماری شامل آذربایجان غربی، آذربایجان شرقی و کردستان گفت: تراز دریاچه طبق آخرین آمار به ۱۲۷۰ متر و ۳۱ سانتی متر رسیده که شش سانتی‌متر بالاتر از زمان مشابه پارسال و ۴۹ سانتی‌متر بالاتر از ابتدای مهر ۱۴۰۲ یعنی آغاز سال آبی جاری است. وی ادامه داد: براساس پیش‌بینی‌ها، هواشناسی بارش‌های خوبی را برای فروردین و اردیبهشت امسال پیش‌بینی کرده که امیدواریم با تحقق آنها شاهد افزایش حجم آب دریاچه شویم هرچند در تابستان به علت افزایش دما تبخیر آب در دریاچه وجود خواهد داشت. دبیر کارگروه ملی نجات دریاچه ارومیه با اشاره به این‌که سال گذشته در برخی اوقات روزانه ۳۰میلیون مترمکعب تبخیر صورت می‌گرفت، افزود: برای تحقق شرایط تثبیت آب دریاچه که شش میلیارد مترمکعب است، نیازمند برنامه میان مدت هستیم که در ستاد با حضور شش وزارتخانه، دو سازمان و سه استاندار که استان‌های اقماری هستند، طرح‌های مربوط به این بخش به تصویب رسیده است. فاز دوم انتقال آب از سد کانی سیب در ماه‌های آتی اتمام می‌یابد. معتمدیان با اشاره به توجه ویژه دولت در احیای دریاچه ارومیه، دستور ویژه رئیس‌جمهور و تخصیص اعتبارات مناسب به این موضوع اضافه کرد: سال گذشته فقط در حوزه وزارت نیرو، ۳۰هزار میلیارد ریال جهت تکمیل پروژه‌های سخت افزاری تخصیص داده شد که رقم قابل توجهی است. استاندار آذربایجان غربی اظهار امیدواری کرد در ماه‌های آینده فاز دوم انتقال آب از سد کانی سیب شامل انتقال آب از بند بادین آباد به میزان ۱۸۰ میلیون مترمکعب به اتمام رسیده و پروژه‌های سخت افزاری پایان یابد. معتمدیان با بیان این‌که بعد از این کارها، رویکرد نرم‌افزاری ازجمله مهم‌ترین برنامه‌های دولت در احیای دریاچه ارومیه خواهد بود، تصریح کرد: امیدواریم با همکاری و مشارکت مردم در مدیریت منابع و مصارف آب نقش آفرینی داشته باشیم. همچنین با جلوگیری از برداشت‌های غیرمجاز، شاهد بهبود وضعیت دریاچه ارومیه باشیم. به گفته دبیر کارگروه ملی نجات دریاچه ارومیه، مردم به دریاچه علاقه خاصی دارند و احیای آن به‌عنوان دغدغه زیست محیطی در کشور مطرح است که با توجه به این امر سعی می‌کنیم در پروژه‌های سخت‌افزاری و به‌ویژه نرم‌افزاری و کاهش مصرف در حوزه کشاورزی به سمت محصولات کم آب‌بر پیش برویم. ضمن این‌که طرح‌های پایلوتی در حوزه ارس در این خصوص آغاز شده که جایگزینی میوه‌هایی مثل سیب در دستور کار قرار گرفته که درآمد و اشتغال بیشتر و کاهش مصرف را به همراه دارد. 
    
رفتار انسان‌ها تغییر نکرده
به گفته سروش طالبی، پژوهشگر اندیشکده تدبیر آب ایران، مشکل دریاچه ارومیه این است که در مواجهه با شرایط جوی و رفتار انسان‌ها دارای کنش است. اگر آب در بخش مصارف کشاورزی حوضه دریاچه مدیریت شود، طبیعتا امکان بیشتری برای احیا فراهم می‌شود. وی با تاکید بر این‌که دریاچه ارومیه از پویایی برخوردار است و طبیعتا به تغییر مؤلفه‌ها پاسخ می‌دهد، می‌گوید: نقطه بی‌برگشتی برای آن نمی‌توان متصور بود، چون میزان بارش و کاهش آب مصرفی در حوزه کشاورزی به‌طور مستقیم روی وضع و حال دریاچه تأثیر می‌گذارد. این‌که تصور کنیم با دو سامانه بارشی، دریاچه ارومیه در روند احیا قرار گرفته، تصور غلطی است. مخصوصا که ما انسان‌ها هنوز رفتارمان را در قبال دریاچه ارومیه عوض نکرده‌ایم و همچنان سهم آب دریاچه ارومیه در بخش کشاورزی مصرف می‌شود. این پژوهشگر حوزه آب بیان تاکید می‌کند: برخی از دولتی‌ها که دستاورد و حتی عملکردی ندارندبه سخنان غیرواقعی روی می‌آورند. به عنوان مثال، مسئولان مصاحبه‌هایی منتشر و ادعا می‌کنند که تراز دریاچه ارمیه نسبت به ابتدای سال این میزان افزایش پیدا کرده و درجامعه این‌طور القا می‌کنند که وضعیت دریاچه خوب است و جای نگرانی نیست. 

مساحت پهنه آبی دریاچه ارومیه افزایش یافت
روابط عمومی سازمان نقشه‌‌برداری کشور اعلام کرد این سازمان با همکاری اداره پردازش تصاویر و سنجش از دور و همچنین اداره نقشه‌نگاری موضوعی و مبنایی، اقدام به پایش مساحت پهنه آبی دریاچه ارومیه در اسفند سال‌های ۱۴۰۲ـــ۱۴۰۱ کرده است. 
بر همین اساس در پی بارش‌های اخیر صورت گرفته در اقصی نقاط کشور و اهمیت مدیریت تالاب‌ها و احیای دریاچه‌های کشور، سازمان نقشه‌‌برداری کشور با استفاده از پردازش تصاویر ماهواره‌ای لندست ۸، مساحت دریاچه ارومیه را در بازه دو سال اخیر مورد پایش قرار داده که نتایج بیانگر بهتر شدن وضعیت دریاچه و آب موجود در آن است.پردازش‌های صورت گرفته حاکی از برآورد مساحت دریاچه ارومیه در ۱۶اسفند ۱۴۰۱ و ۳ اسفند ۱۴۰۲ به ترتیب برابر با ۱۸۱۹ و ۲۰۶۱ کیلومترمربع است. در دو تصویر زیر با مقایسه نتایج به دست آمده در بازه سال‌های ۱۴۰۲ـــ۱۴۰۱می‌توان به‌وضوح این افزایش مساحت صورت گرفته در قسمت جنوبی دریاچه را در اسفند ۱۴۰۲ مشاهده کرد. 
احمد هاشمی - گروه ایران

منبع: جام جم آنلاین

کلیدواژه: دریاچه ارومیه بارندگی مسافران نوروز

درخواست حذف خبر:

«خبربان» یک خبرخوان هوشمند و خودکار است و این خبر را به‌طور اتوماتیک از وبسایت jamejamonline.ir دریافت کرده‌است، لذا منبع این خبر، وبسایت «جام جم آنلاین» بوده و سایت «خبربان» مسئولیتی در قبال محتوای آن ندارد. چنانچه درخواست حذف این خبر را دارید، کد ۴۰۰۶۲۴۴۷ را به همراه موضوع به شماره ۱۰۰۰۱۵۷۰ پیامک فرمایید. لطفاً در صورتی‌که در مورد این خبر، نظر یا سئوالی دارید، با منبع خبر (اینجا) ارتباط برقرار نمایید.

با استناد به ماده ۷۴ قانون تجارت الکترونیک مصوب ۱۳۸۲/۱۰/۱۷ مجلس شورای اسلامی و با عنایت به اینکه سایت «خبربان» مصداق بستر مبادلات الکترونیکی متنی، صوتی و تصویر است، مسئولیت نقض حقوق تصریح شده مولفان در قانون فوق از قبیل تکثیر، اجرا و توزیع و یا هر گونه محتوی خلاف قوانین کشور ایران بر عهده منبع خبر و کاربران است.

خبر بعدی:

«ارومیه» واقعا احیا شد؟

حوالی نیمه دهـــه ۷۰ یــعنی سال ۱۳۷۴ دوران طلایی دریاچه ارومیه بود. آن زمان ۳۲میلیارد متر مکعب آب در دریاچه وجود داشت. شاید اگر آن موقع به کسی می‌گفتید کمتر از سه دهه بعد یعنی در سال ۱۴۰۳ رسیدن به حجم یک میلیارد و ۷۷۰ میلیون متر مکعب آب جزو دستاورد‌های دولت باشد و نشان‌دهنده افزایش ۱۷۰میلیون متر مکعبی آب دریاچه نسبت به سال قبل (!) آن را گزاره‌ای اغراق آمیز می‌دانست که با بدبینی مفرط آمیخته است.

به گزارش دنیای اقتصاد؛ سروش طالبی، پژوهشگر حوزه آب می‌گوید همچنان که آن گزاره بدبینانه نبود، خوش‌بینی امروز درباره احیای دریاچه ارومیه هم نابجاست، زیرا تا رسیدن به مهر ماه از دریاچه جز لکه چیزی به جا نخواهد ماند. سال ۱۳۷۷ دریاچه ارومیه ۶هزارکیلومترمربع مساحت داشت، دریاچه‌ای پر آب که ششمین دریاچه شور جهان و اولین آن‌ها در خاورمیانه بود.۲۶سال بعد یعنی در فروردین ۱۴۰۳ دبیر کارگروه ملی نجات دریاچه ارومیه وسعت کنونی این دریاچه را هزار و ۵۰۰کیلومترمربع اعلام کرد. به گفته محمدصادق معتمدیان، وسعت دریاچه ارومیه نسبت به زمان مشابه در سال ۱۴۰۲، معادل ۳۵۰کیلومترمربع بیشتر شده است.

مقایسه دو عدد ۶هزار کیلومترمربع سال ۱۳۷۷ با ۱۵۰۰کیلومترمربع سال ۱۴۰۳ نشان می‌دهد که در کمتر از سه دهه، سه چهارم از وسعت دریاچه کاسته شده است. دولتی‌ها می‌گویند دریاچه احیا شده است. یکی از نمایندگان مجلس هم عنوان کرده که راه ۲۰ساله احیای دریاچه ارومیه در۳سال طی شده است. با این حال سروش طالبی نظر دیگری دارد.

او می‌گوید: زمانی که دولتی‌ها می‌گویند دریاچه احیا شده به دو مورد اشاره می‌کنند. اولین آن‌ها این است که امروز بخشی از وسعت دریاچه پر آب شده است. در همین زمینه هم تصاویر و فیلم‌هایی از بخش پرآب دریاچه مانند بخش پل میان گذر را شاهد گرفته و آن‌ها را نمونه‌ای از احیا عنوان می‌کنند.

با این حال باید در نظر داشت که در ۲ ماه اردیبهشت و خرداد هر سال چنین وضعیتی را شاهد هستیم که آب بالا می‌آید و این محدوده به زیر آب می‌رود؛ بنابراین امسال اتفاق جدیدی نیفتاده که آن را احیای دریاچه بنامیم. نکته دومی که طالبی به آن اشاره می‌کند به تراز آب دریاچه مربوط است. در دو، سه سال گذشته این تراز نزولی بود و امسال روند صعودی را طی کرده است.

او می‌گوید: ممکن است این روند به عنوان موفقیت ارزیابی شود. با این حال گرچه تراز نسبت به سال گذشته بالاتر بوده است، ولی این به معنای برطرف شدن خشکی دریاچه یا تغییر شرایط بنیادین آن نیست. چرا که از میان تمامی سالیان گذشته، امسال پس از پارسال دومین رکورد پایین بودن تراز دریاچه ثبت می‌شود.

خساست در تخصیص حقابه

در سال‌های قبل تراز دریاچه پایین می‌رفت و امسال این روند اتفاق نیفتاد، آیا همین موضوع دلیلی برای احیا نیست؟ این پژوهشگر حوزه آب پاسخ می‌دهد: دلیل مهمی که باعث شد روند کاهش تراز را نداشته باشیم به مساحت اندک دریاچه برمی گردد، وقتی مساحت دریاچه کاهش پیدا می‌کند، حجم تبخیر از آن هم کم می‌شود؛ بنابراین برای اینکه تراز دریاچه طی یکسال ثابت بماند، کافی است آب کمتری از گذشته وارد آن شود تا جبران کننده تبخیر یکساله دریاچه باشد.

در حال حاضر مساحت دریاچه و حجم آب اندک است و دریاچه در یک تراز بسیار پایین تری از گذشته به ثبات رسیده است. در سال جاری سد‌های بوکان، مهاباد و ... پر از آب هستند. با این حال به گفته طالبی دولت برای رهاسازی آب به سمت دریاچه خساست به خرج داده است. او می‌گوید: با وجود عدم رهاسازی آب به سمت دریاچه، به واسطه بارندگی‌های خوب سال جاری و کاهش تبخیر سالانه به دلیل مساحت محدود، وضعیت دریاچه بهبود یافته است.

این پژوهشگر حوزه آب می‌افزاید: نکته مهم دیگری که باید به آن اشاره کرد به واژه «احیا» برمی گردد. ما تعریف استانداردی نداریم که بر اساس آن بگوییم دریاچه احیا شده است. برای سده‌ها و بیش از آن، مردم حاشیه دریاچه در آن منطقه کشاورزی می‌کردند و به تبع آن در حوضه آبریز دخل و تصرف می‌کردند؛ بنابراین دریاچه هزاران سال است که انسانی شده است. از این‌رو وقتی از احیا صحبت می‌کنیم باید توجه کنیم که ما درباره یک مفهوم طبیعی صحبت نمی‌کنیم.

در واقع خود طبیعت برای ما تعیین نمی‌کند دریاچه احیا شده دقیقا چه شرایطی دارد. بلکه تعریف احیا حاصل یک انتخاب انسانی است. اینکه ما تصمیم بگیریم از میزان منابع آب حوضه آبریز، چه مقدار را صرف مصارف انسانی کنیم و به چه مقدار باقی‌مانده‌ای اجازه بدهیم که به دریاچه برسد.

تغییر اقلیم و افزایش مصرف آب بلای جان دریاچه

اگر دلایل خشکی دریاچه را به چهار بخش سدسازی بی‌رویه، احداث آزادراه، استفاده بی رویه از حوضه آبریز و خشکسالی مرتبط بدانیم، کدام عامل بیشترین تاثیر را دارد؟ طالبی می‌گوید: ما با دو دسته دلایل مواجهیم؛ تغییر اقلیم و افزایش مصرف آب! این دو عامل از هم جدا نیستند و نمی‌توان به راحتی آن‌ها را از هم تفکیک کرد. چرا که تعیین میزان تاثیر تغییر اقلیم بر وضعیت دریاچه، بستگی به نحوه مصرف انسانی هم دارد.

مثلا وقتی ما کشت محصولات بهاره بیشتری داشته باشیم، افزایش دما موجب افزایش تبخیر و تعرق گیاه خواهد شد. تغییر اقلیم ممکن است از طریق کاهش بارش و افزایش دما بر دریاچه ارومیه تاثیر بگذارد. کاهش بارش میزان ورودی آب به حوضه را کاهش می‌دهد و افزایش دما نیز تبخیر و تعرق را در زمین‌های کشاورزی و مراتع و خود دریاچه افزایش می‌دهد و مصارف بیش از گذشته می‌شوند.

سطح کشت از دیگر مولفه‌های اثرگذار از نظر این پژوهشگر حوزه آب است. او توضیح می‌دهد: افزایش کشاورزی در کنار تغییر اقلیم باعث افزایش بهره‌برداری از منابع آبی زیرزمینی و رودخانه‌ها شده و ورودی آب دریاچه را کاهش داده است.

سدسازی تنها عامل بحران دریاچه ارومیه نیست

برخی از سدسازی‌های بی‌رویه به عنوان مهم‌ترین دلیل خشک شدن دریاچه صحبت می‌کنند. طالبی درباره این مولفه می‌گوید: سدسازی به تنهایی عامل اثرگذار نیست. سد‌ها آب سیلابی ورودی به دریاچه را قابل مدیریت می‌کنند و همین امر به توسعه کشاورزی و سایر مصارف می‌انجامد که در نهایت باعث بدتر شدن شرایط دریاچه می‌شود. او اضافه می‌کند: کشاورزی گسترده آن‌هم کشت محصولات پرآب بر باعث شده آب کمتری به دریاچه برسد.

این عامل مهم‌ترین دلیلی است که دریاچه ارومیه به این شرایط دچار شود. اگر بخواهیم به شکل تقریبی میزان آب در حال حاضر را برآورد کنیم، پاسخ این پژوهشگر حوزه آب این است که اگر چه ممکن است اکنون حدود نیمی از دریاچه آب دار شده باشد، ولی با افزایش تبخیر در فصول گرم سال در اواخر مهر ماه تنها لکه‌های کوچک آبی مانند سال پیش باقی می‌ماند.

او در این باره که آیا تغییر الگوی کشت می‌تواند دریاچه را نجات دهد، می‌گوید: حتما جایگزینی محصولات آب‌بر با محصولاتی که مصارف آبی کمتری دارند کمک کننده است،، اما در عین حال مهم‌ترین موضوع مساحت زیر کشت رفته است.

طالبی اضافه می‌کند: برخی این گزاره را مطرح می‌کنند که با سیاست خرید تضمینی گندم باغات سیب با این محصول جایگزین شده است، اما در عمل به نظر نمی‌رسد چنین رویه‌ای شکل گرفته باشد، تنها در مواردی باغ‌هایی که رقم خوبی از سیب را ندارند ممکن است به سمت کشت گندم بروند، زیرا به لحاظ صرفه اقتصادی، سیب درآمد بیشتری از گندم نصیب کشاورز و باغدار می‌کند.

به علاوه شاهدیم که در زمین‌های کشاورزی پس از برداشت گندم و جو، ذرت و گوجه یا سایر صیفی جات کاشته می‌شود که موجب می‌شود مصرف آب آن مزرعه از باغات سیب نیز بیشتر باشد، بنابراین حتی در صورت تخریب باغ‌های سیب، کاهش مصرف آب با کشت‌های آب‌بر را شاهد نخواهیم بود.

انتقال آب جوابگو نیست

او درباره تاثیر خشکی دریاچه ارومیه بر صنعت توریسم می‌گوید: گردشگری در این منطقه شکننده است. درست است که ما در حاضر توریست‌هایی را برای مشاهده دریاچه داریم، اما از یکی، دو ماه دیگر که روند خشکی آغاز شود، گردشگری با انگیزه دریاچه ارومیه هم به محاق خواهد رفت.

۶‌هزار میلیارد تومان برای احداث ۳۶کیلومتر کانال که آب را از رودخانه زاب به دریاچه ارومیه برساند هزینه شده است. گروهی معتقدند به جای صرف چنین هزینه‌ای برای انتقال آب می‌شد کار‌های ترویجی انجام داد.

طالبی می‌گوید: در این باره که این رقم بالاست و می‌توان با آن کار‌های دیگری انجام داد، شکی نداریم. با این حال به نظر می‌رسد این کار از نظر مدیران نقدتر از سایرین بوده است. اما این موضوع به این معنا نیست که ما لیست مشخصی از اقدامات قابل اجرا با اثربخشی تضمین شده داشته ایم که به راحتی می‌شد در آنجا هزینه کرد و نتیجه گرفت.

انجام فعالیت‌های مدیریت تقاضا نیاز به ظرفیت بالای دولت دارد و نیازمند در نظر گرفتن ابعاد اجتماعی، سیاسی و... است. دولت‌ها معمولا ترجیح می‌دهند سراغ چنین کار‌هایی نروند. هرچند بدون انجام آن‌ها انتظار تعدیل مسائل آب در مقیاس سرزمین ایران نیز خیال‌پردازی است.

ما نهایتا برای تعداد بسیار محدودی منطقه می‌توانیم پروژه انتقال آب اجرا کنیم. حتی اگر به فرض محال این انتقال‌ها اثرات مثبت بلندمدتی داشته باشد، نسبت به حجم مسائل آبی که گریبانگیر آبخوان ها، رود‌ها و تالاب‌ها شده است، هیچ خواهد بود.